آزمایشات بارداری و پنجگانه حین بارداری

مقدمه:

معمولا خانم‌های باردار نیاز به انجام یکسری آزمایش های دوران بارداری در طول دوران بارداری بصورت روتین پزشکی دارند.آزمایشات بارداری یکی از اقدامات مهم برای مراقبت‌های دوران بارداری است.

این آزمایشات اطلاعاتی را دربارۀ سلامت شما و فرزندتان در اختیار پزشک می‌گذارد و کمک ‌‌می‌کند تا هر نوع مشکل مؤثر در سلامت جنین و شما مثل نقص‌‌های مادرزادی، بیماری‌‌های ژنتیکی و عوارض بارداری تشخیص داده شود.

آزمایشات بارداری:

آزمایشات بارداری به دنبال یک هورمون خاص – گنادوتروپین کوریونی انسان (hCG) – است که فقط در بدن زنان در دوران بارداری ایجاد می شود. این آزمایشات می توانند از ادرار یا خون شما برای جستجوی hCG استفاده کنند.

فکر می کنید ممکن است باردار باشید؟

حتی با م effectiveثرترین روشهای پیشگیری از بارداری ، همیشه خطایی وجود دارد. به هر حال ، فقط یک اسپرم برای بارور کردن تخمک طول می کشد. تشخیص اینکه آیا این اتفاق افتاده است یا خیر به آسانی انجام آزمایش بارداری بدون نسخه (OTC) است.

آزمایشات حاملگی بدون نسخه معمولاً ادرار شما را برای وجود هورمونی به نام گنادوتروپین کوریونی انسانی (HCG) آزمایش می کند. HCG فقط در صورت بارداری وجود دارد. این هورمون تنها در صورتی ترشح می شود که تخمک بارور شده در خارج از رحم یا به دیواره رحم شما متصل شود.

روشهای مختلفی برای جمع آوری ادرار برای آزمایش وجود دارد. بسته به آزمونی که انتخاب می کنید ، ممکن است مجبور باشید:

ادرار خود را در یک فنجان جمع آوری کرده و یک چوب آزمایش را درون مایع فرو کنید.

ادرار خود را در یک فنجان جمع آوری کرده و از قطره چکان برای جابجایی مقدار کمی مایع به داخل ظرف مخصوص استفاده کنید.

چوب آزمایش را در ناحیه جریان ادرار مورد انتظار خود قرار دهید تا در وسط جریان ادرار شما گیر کند.

چقدر زود می توانید آزمایش بارداری بدهید؟

برای دقیق ترین نتیجه باید تا هفته بعد از قاعدگی از دست رفته صبر کنید تا آزمایش بارداری انجام شود.

اگر نمی خواهید منتظر بمانید تا قاعدگی خود را از دست بدهید ، باید حداقل یک تا دو هفته بعد از رابطه جنسی صبر کنید. اگر باردار هستید ، بدن شما به زمان نیاز دارد تا سطح قابل تشخیص HCG را ایجاد کند. این امر معمولاً هفت تا 12 روز پس از کاشت موفق تخمک طول می کشد.

اگر آزمایش در اوایل چرخه شما انجام شود ممکن است نتیجه نادرستی دریافت کنید.

 

در اینجا نشانه هایی وجود دارد که باید آزمایش بارداری را انجام دهید.

1- پریود خود را از دست داده اید

از دست دادن قاعدگی یکی از اولین و قابل اطمینان ترین علائم بارداری است.

اگر چرخه خود را از نزدیک دنبال نکنید ، ممکن است تعیین این که آیا دیر شده اید یا خیر.

بسیاری از زنان دارای چرخه قاعدگی 28 روزه هستند. اگر بیش از یک ماه از آخرین قاعدگی شما می گذرد ، آزمایش را در نظر بگیرید.

به خاطر داشته باشید که پریود شما گاهی اوقات به دلیل استرس ، رژیم غذایی ، ورزش یا برخی شرایط پزشکی ممکن است به تأخیر افتد یا حذف شود.

2. گرفتگی عضلات دارید

لانه گزینی همچنین می تواند حسی شبیه دردهای قاعدگی ایجاد کند. در اوایل بارداری ، ممکن است این ناراحتی را احساس کنید و فکر کنید دوره قاعدگی شما نزدیک است ، اما بعد از آن هرگز نمی آید.

آشنا بنظر رسیدن؟ امتحان دادن. سطح هورمون ها در زنان و در دوران بارداری متفاوت است.

3. سینه های شما درد می کند

با افزایش استروژن و پروژسترون در دوران بارداری ، این هورمون ها در بدن شما تغییراتی ایجاد می کنند تا از رشد کودک حمایت کنند.

4.شما احساس متفاوتی دارید

همراه با گرفتگی و درد سینه ، بارداری زودرس می تواند باعث موارد زیر شود:

• حالت تهوع

• بیزاری از غذا

• خستگی

• تکرر ادرار

5. پیشگیری از بارداری شما شکست خورد

قرص های جلوگیری از بارداری ، کاندوم و سایر وسایل پیشگیری از بارداری 100 درصد از بارداری محافظت نمی کنند. به عبارت دیگر ، هرچقدر هم که مراقب باشید ، احتمال کمی برای بارداری وجود دارد.

آزمایش های معمول:

در اولین دیدار، پزشکتان وزن شما و طول رحم را برای تخمین میزان رشد کودک اندازه می گیرد. فشارخون شما نیز برای غربالگری و تشخیص فشارخون حاملگی، اندازه گیری می شود.

نمونه ادرار از نظر سطح قند، پروتئین و وجود باکتری در آن بررسی می شود. قند در ادرار زن حامله، علامت دیابت حاملگی است. پروتئین بالای ادرار می تواند نشانگر عفونت مجاری ادراری، بیماری کلیوی یا فشارخون بالا باشد.

سه ماهه اول:

در این سه ماه برای بررسی عوامل خطرزای حاملگی، باید مجموعه کاملی از سابقه پزشکی شما تهیه شود. بنابراین لازم است راجع به مصرف داروها و بیماری های خود به پزشکتان اطلاع دهید. آزمایش هایی که در این دوره سه ماهه برای بررسی سلامت شما و کودکتان انجام می شود، عبارتند از:

آزمایش خون:

جهت بررسی وجود بیماری سیفلیس، ایمنی نسبت به هپاتیت و سرخجه، تعیین گروه خونی و RH انجام می شود.

اگر شما RH منفی هستید و کودک شما RH مثبت است، ممکن است بدن شما به آن واکنش نشان دهد. این اتفاق نسبتا شایع است و معمولا بدون مشکل اساسی درمان می شود. در شرایط نادری ممکن است کم خونی ایجاد شود.

سونوگرافی جنین:

حتی در هفته پنجم حاملگی می توان سونوگرافی جنین را انجام داد. در این بررسی، تصویری از جنین در حال رشد، به دست می آید.

سونوگرافی از راه مهبل می تواند حاملگی های خارجی رحمی را (وقتی جنین در جایی غیر از رحم رشد کند) نیز مشخص کند.

نمونه برداری از کوریون:

در این آزمایش تعدادی از سلول های جفت بین هفته هشتم و بیستم جنینی برداشته می شوند و از نظر اختلالات ژنتیکی مختلف از جمله نشانگان داون بررسی می شوند. این آزمایش بطور معمول انجام نمی گیرد بلکه فقط زمانی که سابقه بیماری های ژنتیکی وجود داشته باشد، انجام می شود.

تست اچ. آی. وی(ایدز):

از آنجایی که ایدز یکی از بیماری های است که از مادر به جنین منتقل می شود، برای جلوگیری از انتشار این بیماری، آزمایش آلودگی به ویروس ایدز یعنی اچ.آی.وی انجام می گیرد.

آزمایش‌های غربالگری سندروم داون:

آزمایش دابل مارکر (Double Marker):

به این آزمایش اصطلاحاFTS  یا First Trimester Screening می‌گویند. در این آزمایش به طور هم زمان دو شاخص خونی PAPP-A و Free βHCG و یک شاخص سونوگرافی به نام NT یا  Nuchal Translucency بررسی می شود. این آزمایش از ابتدای هفته ۱۱ تا انتهای هفته ۱۳ (۰+ ۱۱ تا ۶+۱۳) انجام می‌شود. ارزش تشخیصی این تست ۸۵ درصد است.

تریپل مارکر  (Triple Marker):

در این آزمایش AFP، HCG و استریول غیر کونژوگه اندازه گیری می‌شود. این تست در هفته‌های ۱۵ تا ۲۰ انجام می‌شود. برای انجام این تست نمونه خون از بیمار گرفته میشود و در آزمایشگاه مورد بررسی قرار میگیرد. مقادیر غیر طبیعی ممکن است نشانه موارد زیر باشد:

– سندروم داون

– سندروم ادوارد

– نقائص لوله عصبی مانند اسپینا بیفیدا

– چند قلویی

کوآد مارکر (Quad Marker):

این آزمایش در هفته‌های ۱۴ تا ۲۲ انجام می‌شود و چهار شاخص خونی AFP، βHCG، uE3 و Inhibin- A را بررسی می‌کند. با انجام این آزمایش می‌توان به وجود اختلالات سیستم عصبی، سندروم داون و تریزومی ۱۸ پی برد.

آزمایشهای یکپارچه (Integrated Prenatal Test ):

به این تست IPS نیز می‌گویند. در این آزمایش خانم باردار آزمایش مرحله اول را انجام می‌دهد ولی نتیجه آزمایش گزارش نمی‌شود و سپس در هفته ۱۵ بارداری آزمایش‌های سه ماهه سوم را انجام داده و با استفاده از شاخص‌ها نتیجه محاسبه و گزارش می‌شود. ارزش تشخیصی این تست ۹۵ درصد است و کاملترین پروتکل غربالگری سندروم داون در دنیا است.

غربالگری متوالی Sequential Screening:

روش Sequential به دو صورت “قدم به قدم” stepwise و “مشروط” Contingent اجرا می شود.

در مدل قدم به قدم stepwise ابتدا در سه ماهه اول FTS انجام می شود اگر ریسک بدست آمده بالاتر از cut off باشد بیمار برای مشاوره ژنتیک و انجام تست‌های تشخیصی (CVS) معرفی می‌گردد و اگر ریسک بدست آمده کمتر از cut off  باشد بیمار کاندید انجام غربالگری سه ماهه دوم (کواد) خواهد بود.

نمونه برداری از پرزهای کوریونی (Chorionic Villus Sampling):

نمونه برداری از پرزهای جفتی یا CVS یک آزمون تشخیصی پیش از تولد است که تحت بیحسی موضعی و با استفاده از اولتراسوند، به کمک سوزنی که از دیواره شکم مادر عبور می‌کند و با انبر جراحی که از گردن رحم عبور می‌کند، از پرزهای جفتی نمونه تهیه می‌شود.

نمونه برداری از پرزهای جفتی بین هفته های ۱۱ تا ۱۴ انجام می‌گیرد و می‌تواند اطلاعات مهمی در رابطه با ساختا ژنتیکی جنین فراهم آورد. در موارد زیر بیمار جهت نمونه برداری ارجاع  داده می‌شود:

– نتیجه آزمون غرباگری مثبت گزارش شده باشد.

– سابقه وجود بیماری کروموزومی در بارداری قبلی

– سن ۳۵ و بالاتر مادر

– وجود سابقه بیماری خانوادگی و ژنتیکی مانند تی-ساکس و فیبروز کیستیک

خطرات این آزمون عبارتند از:

خونریزی، سقط، ناسازگاری RH و پارگی زودرس پرده های جنینی

۲ تا ۴ روز پس از نمونه برداری باید سلامت جنین را مورد ارزیابی قرار داد.

سندروم داون، تریزومی ۱۸ و تریزومی ۱۳ و نیز کروموزوم‌های جنسی را می‌توان با استفاده از تکنیک تلفیقی واکنش زنجیره‌ای پلیمراز – فلئورسانس (QF- PCR) تشخیص داد که در این صورت در طی ۴۸ ساعت تشخیص میسر خواهد شد. در حالی که در روش‌های دیگر ابتدا باید سلول‌ها قبل از آزمایش رشد داده شوند لذا نتایج نهایی ۱۰ روز پس از نمونه برداری از پرزهای کوریون و ۲ تا ۳ هفته پس از آمنیوسنتز آماده می‌شود.

برای خانمهای بارداری که ریسک آزمایش غربالگری آنها ۱:۲۵۰ یا بیشتر گزارش شده باید آزمایش نمونه برداری از پرزهای کوریون درخواست شود.

آمنیوسنتز:

آمنیوسنتز هم یک روش تشخیصی پیش از تولد است که در طی آن مقدار کمی از مایع آمنیوتیک از کیسه اطراف جنین برداشته میشود. نمونه گیری تحت هدایت سونوگرافی و از طریق یک سوزن نازک که از روی شکم وارد رحم می‌شود، انجام می‌گیرد. انجام این روش در موارد زیر توصیه می‌شود:

– سن بالای ۳۵ سال

– سونوگرافی غیر طبیعی

– سابقه تولد نوزاد با نقائص خاص زمان تولد

– سابقه داشتن کودک با نقائص مادرزادی

به کمک آمنیوسنتز میتوان بیماری‌هایی مانند سندروم داون، فیبروز کیستیک، نقائص لوله عصبی، اسپینا‌بیفیدا، آنانسفالی، دیستروفی عضلانی، تی ساکس و بیماری آنمی داسی شکل را تشخیص داد.

دقت انجام آمنیوسنتز ۹۹.۴ درصد است و خطرات احتمالی ناشی از آن کمتر از ۱ درصد است.

در جدول زیر می‌توانید تست های غربالگری و زمان انجام تست‌ها و مارکرهای قابل اندازه گیری در هر تست را مشاهده کنید:

نام تست  زمان انجام           مارکرهای قابل اندازه گیری

Double marker  سه ماهه دوم         AFP+HCG

Triple marker    سه ماهه دوم         AFP+HCG+uE3

Quad marker    سه ماهه دوم         Triple+inhibin A

Combined test  سه ماهه اول         NT+PAPP-A+free βHCG

Serum integrated test   سه ماهه دوم         PAPP-A+Quad marker

integrated test  سه ماهه دوم         NT+serum integrated

مارکرهای مورد اندازه گیری:

Pregnancy associated plasma protein screening (PAPP-A)

پروتئینی است که در اوایل بارداری در جفت تولید می‌شود. اندازه گیری PAPP-A در طی هفته‌های ۱۰ تا ۱۳ بارداری، مارکر مفیدی جهت غربالگری سندروم داون و دیگر ناهنجاری‌های ژنتیکی جنین مثل Fetal Aneuploidy  می‌باشد.

هر گونه کاهش غیرطبیعی PAPP-A (نسبت به الگوی طبیعی) و در نتیجه کاهش MoM مربوطه، ریسک بروز سندرم داون را نسبت به ریسک پیش زمینه افزایش می‌دهد.

Human chorionic gonadotropin (HCG):

هورمون HCG توسط سلولهای سن سیتوتروفوبلاست جفت ساخته می شود و از نقطه نظر فیزیولوژیک نقش مهمی در ابقاء عملکرد جسم زرد در هفته‌های نخست بارداری دارد یعنی تا زمانی که عمل تولید پروژسترون از جسم زرد به جفت منتقل گردد.

اندازه گیری این فاکتور در طی هفته های ۱۰ تا ۱۳ بارداری، مارکر مفیدی جهت غربالگری سندرم داون می‌باشد. هرگونه افزایش غیرطبیعیFree BHCG (نسبت به الگوی طبیعی) و در نتیجه افزایش Multiple of Median(MoM) مربوطه، ریسک بروز سندرم داون را نسبت به ریسک پیش زمینه افزایش می‌دهد.

سونوگرافی NT:

روش انجام آن مثل سونوگرافی‌های معمولی است (از روی شکم). اما در این سونوگرافی، با روش خاصی، ضخامت پشت گردن جنین و وجود استخوان بینی در جنین بررسی می شود. این سونوگرافی باید توسط سونوگرافیست ماهری که گواهینامه ی انجام آن را دارد انجام شود. کوچکترین خطایی در اندازه گیری عدد ان تی، می‌تواند نتیجه‌ی غربالگری را تغییر دهد.

سونوگرافی ان تی، بین هفته های ۱۱ تا ۱۴ بارداری  انجام می شود عدد ان تی (ضخامت پشت گردن جنین )، در جنین‌های مبتلا به سندرم داون، افزایش نشان می‌دهد. دیده شدن استخوان بینی، نشانه‌ی خوبی است. اما مشاهده نشدن آن، نیاز به پیگیری مجدد در هفته‌های آینده دارد.

اگر آزمایشات هیچ مشکلی نداشته باشد ، اما عدد ان تی بالاتر از حد مشخص است، فقط در موارد زیر آزمایشات دقیق‌تر مثل آمنیوسنتز نیاز است :

– عدد ان تی بالای ۳ باشد و مادر بالای ۳۵ سال سن داشته باشد.

– عدد  ان تی بالای ۴ باشد  و مادر زیر ۳۵ سال سن داشته باشد .

تمام زنان (در هر سنی) اگر عدد ان تی بالاتر از ۳ و نیم داشته باشند ، باید در ۱۸ تا ۲۰ هفتگی اکوی قلب جنین انجام دهند .

استخوان بینی در سه ماهه اول در ۶۷ درصد بیماران مبتلا به سندروم داون یا تریزومی ۱۸ و در ۹۰ درصد از بیماران مبتلا به سندروم ترنر مشاهده نمی‌شود.

Alpha feto protein (AFP):

آلفا فتوپروتئین نوعی پروتئین پلاسما است که در اوایل بارداری در کیسه زرده جنین و در مراحل بعدی در دستگاه گوارش و کبد جنین تولید می شود. تا هفته سیزدهم بارداری غلظت آلفا فتوپروتئین هم در سرم مادر و هم در مایع آمنیوتیک افزایش می‌یابد و پس از آن به سرعت از میزان آن کاسته می‌شود.

Unconjugated estriol:

استریول غیرکونژوگه توسط غدد آدرنال جنین ساخته شده و در جفت متابولیزه گشته و به گردش خون مادر منتقل می‌شود. در مادر، استریول غیر کونژوگه با تبدیل شدن به مشتقات سولفاته و گلوکورونیده از طریق ادرار دفع می‌گردد.

Inhibin-A

هورمون Inhibin A یک پروتئین هترو دایمر است که به وسیله سلول‌های گرانولوزای تخمدان و همچنین سلول‌های سرتولی بیضه ترشح شده و بطور انتخابی ترشح هورمون FSH را مهار می‌نماید.

آزمایش غربالگری مرحله دوم:

آزمایشات غربالگری مرحله دوم شامل آزمایشات زیر است:

آمنیوسنتز

آمنیوسنتز بین هفته‌های 15 و 20 بارداری و در زنانی انجام می‌شود که در زمان زایمان بالای 35 سال سن خواهند داشت و در غربالگری مرحله اول، در گروه با خطر متوسط قرار گرفته بودند.

در آمنیوسنتز یک سوزن بلند و نازک از طریق شکم به کیسه آمنیوتیک وارد می‌شود و یک نمونه کوچک از مایع آمنیوتیک برداشته می‌شود.

مایع آمنیوتیک حاوی سلولهای جنینی نیز هست؛ بنابراین می‌توان از آنها برای بررسی اختلالات ژنتیکی جنین (مانند سندرم داون یا تریزومی ۱۳) و یا عفونت استفاده کرد.

اندازه گیری سطح آلفافتوپروتئین (AFP):

آزمایش اندازه‌گیری سطح AFP در همه زنان انجام خواهد شد؛ چه آنهایی که در غربالگری اول وضعیت طبیعی داشته‌اند و چه غیرطبیعی. در این آزمایش که بین هفته‌های 15 تا 17 بارداری انجام می‌شود، سطح آلفافتوپروتئین در خون مادر اندازه‌گیری می‌شود. نتایج این آزمایش به پزشک زنان کمک می‌کند تا وجود نقایص لوله عصبی را در جنین بررسی کند.

آزمایش کواد مارکر:

اگر مادری آزمایشات غربالگری سه ماهه اول را انجام نداده باشد و یا در برخی از زنان که پزشک لازم می‌داند، ممکن است از آزمایش کواد مارکر (آزمایش چهارگانه) برای بررسی اختلالات ژنتیکی جنین در سه ماهه دوم بارداری استفاده شود.

در این آزمایش که بین هفته‌های 15 تا 17 بارداری انجام می‌شود، چهار فاکتور اندازه‌گیری می‌شود، شامل:

• آلفا- فیتوپروتئین (AFP) که نوعی پروتئین است که توسط جنین تولید می‌شود؛

• گنادوتروپین جفتی انسانی (hCG) که هورمونی است که توسط جفت تولید می‌شود؛

• استریول غیرکونژوگه (uE3)که هورمونی است که توسط جفت و جنین تولید می‌شود؛

• اینهیبین آ (inhibin A) که هورمونی است که توسط جفت تولید می‌شود.

اگر پزشک تصمیم به انجام آزمایش کواد مارکر بگیرد، دیگر نیازی به درخواست آزمایش AFP به‌صورت جداگانه، نیست.

ازمایشات سه ماهه سوم:

تست کومبس غیرمستقیم در مادران Rh منفی:

یکی از آزمایشات بارداری در سه ماهه سوم، تست کومبس غیرمستقیم است که بین هفته‌های 26 تا 30 بارداری انجام می‌شود.

این آزمایش در صورتی برای شما درخواست می‌شود که Rh خون شما منفی و Rh خون همسرتان مثبت باشد؛ زیرا در این شرایط امکان دارد که فرزندتان هم Rh مثبت باشد و آنتی بادی ضد Rh تولید کند که می‌تواند برای شما، خطرناک باشد.

آزمایش خون:

معمولاً در سه ماهه سوم بارداری پزشک زنان مجدداً درخواست آزمایش خون می‌کند تا شرایطی چون کم خونی، عفونت، وضعیت سلول‌های خون و بسیاری موارد دیگر را ارزیابی کند.

آزمایش ادرار:

پزشک متخصص زنان و زایمان برای تشخیص اینکه شما دچار مسمومیت حاملگی شده‌اید یا نه، یک آزمایش ادرار نیز درخواست خواهد کرد. همچنین اگر به عفونت ادراری در شما مشکوک باشد، آزمایش کشت ادرار درخواست خواهد کرد.

غربالگری استرپتوکوک گروه B:

استرپتوکوک گروه B (GBS) نوعی باکتری است که در دستگاه تناسلی تحتانی حدود 20 درصد از زنان یافت می‌شود.

عفونت GBS معمولاً قبل از بارداری در خانمها مشکل ایجاد نمی‌کند، اما می‌تواند در دوران بارداری، بیماری جدی ایجاد کند. GBS ممکن است باعث کوریوآمونیونیت (عفونت شدید بافت‌های جفت) و عفونت بعد از زایمان شود.

عفونت ادراری ناشی از GBS می‌تواند منجر به زایمان زودرس، پیلونفریت و سپسیس شود.

GBS شایع‌ترین علت عفونت‌های تهدیدکننده حیات در نوزادان نظیر ذات‌الریه و مننژیت است و می‌تواند باعث عقب‌ماندگی ذهنی، اختلال بینایی و از دست دادن شنوایی شود.

نوزادان عفونت را در دوران بارداری یا در هنگام عبور از کانال زایمان، از مادر مبتلا به این عفونت، می‌گیرند.

به همین دلیل، همه زنان باید در هفته‌های 35 تا 37 هفته بارداری، ازنظر این عفونت، مورد آزمایش قرار گیرند و در صورت مثبت بودن، با آنتی بیوتیک درمان شوند.

در این آزمایش، از طریق سواب یک نمونه از واژن و رکتوم زنان باردار برداشته شده و برای کشت، به آزمایشگاه ارسال می‌گردد.

آزمایش انعقاد خون مادر:

یکی دیگر از آزمایشات بارداری که نزدیک به زمان زایمان باید انجام دهید، آزمایش انعقاد خون است.

هدف از این آزمایش، این است که توانایی لخته شدن خون در شما مورد بررسی قرار گیرد.

سخن پایانی:

پزشک  ممکن است انواع مختلفی از آزمایشات دوران بارداری و تصویربرداری را برای شما توصیه و تجویز کند.

این بدان معناست که شما می‌توانید مراقبت‌های پزشکی را که ممکن است فرزند شما به آن نیاز داشته باشد ، آماده کنید.

همچنین در مورد نتایج آزمایشات جنین خود، با سایر ارائه دهندگان مراقبت‌های زنان و زایمان یا مشاور ژنتیک صحبت کنید.